Kijk verder dan fipronil en het ei
Het spel met de maximale residu limiet
27.09.2017
Opinieartikel door Margriet Mantingh, Senior Advisor Water and Food Safety
In de Volkskrant van 2 augustus verscheen op de hoofdpagina de titel “Het gif en het ei”. Maar gaat het inderdaad alleen maar om fipronil en het ei? Moeten we niet wat verder kijken?
De Nederlandse eierboeren zijn de klos: bij meer dan honderd bedrijven werden sporen van de insecticide fipronil in eieren aangetroffen - de maximaal toelaatbare hoeveelheid (maximale residu limiet (MRL)) werd overschreden, mede doordat sinds 1 januari 2017 de MRL van fipronil werd verlaagd van 0,015 mg per kilogram eieren naar 0,005 mg/kg.
Natuurlijk is het toe te juichen als MRLs in ons voedsel verlaagd worden. In de regel zijn synthetische bestrijdingsmiddelen giftig, want zij hebben allen tot doel ongewenste organismen te doden, te verzwakken of te verwarren. Fipronil is echter maar één van de circa 240 bestrijdingsmiddelen die in Nederland zijn toegelaten. Fipronil mag in de landbouw worden gebruikt voor de coating van zaden en is als diergeneesmiddel toegelaten. Omdat fipronil gevaarlijk is voor bijen, mag de coating van zaden alleen toegepast worden bij planten die voor de bloei geoogst worden, zoals uien, sjalotten, bloemkool of broccoli.
Het zenuwgif fipronil is mogelijk kankerverwekkend en wordt verdacht hormoon verstorend te zijn. Het heeft een systemische werking, dat wil zeggen dat de stof door de hele plant wordt opgenomen. Door de consumptie van planten waarvan het zaadgoed met fipronil behandeld werd, kunnen mensen deze stof binnen krijgen.
Behalve voor eieren zijn er voor fipronil ook MRLs voor andere levensmiddelen zoals aardappelen, en groenten, vlees, vet en organen van verschillende dieren vastgelegd.
Gezien de hoeveelheden melk, aardappels of eieren die wij gemiddeld consumeren, zijn deze vastgelegde normen niet altijd logisch. Eén ei weegt circa 60 gram: dus het gewicht van 16 eieren is ongeveer gelijk aan één liter melk. Toch is de MRL voor fipronil in melk (0,008 mg/kg) hoger dan die voor eieren (0,005 mg/kg). Dit is niet logisch. Hoezo mag een kg uien of sjalotten tot 0,02 mg fipronil, een kg bloemkool, spruitjes of broccoli met 0,01 mg fipronil vervuild zijn? Hoezo mag een kg vet of eetbaar slachtafval van runderen, schapen, geiten 0,06 mg fipronil bevatten? Vet en eetbaar slachtafval kan tot worst verwerkt worden.
Een MRL zou vastgelegd moeten worden om een mogelijke schadelijke werking – ook op lange termijn - op de gezondheid, vooral van kwetsbare groepen, te voorkomen. Fipronil is niet de enige stof met wisselende MRLs voor levensmiddelen. Als voorbeeld: de MRL van het insecticide Deltamethrin is voor boerenkool en ijsbergsla 0,5 mg/kg; voor aardbeien, sperziebonen/ snijbonen 0,2 mg/kg; voor passievrucht 0,05 mg/kg. Deltamethrin staat op de EU lijst van stoffen met potentieel hormoon verstorende werking. Een ander voorbeeld. De MRL voor de fungicide (anti schimmelmiddel) Iprodione in aardbeien is 15 mg/kg; voor sla 10 mg/kg; voor sperziebonen/snijbonen 5 mg/kg ; voor pruimen 3 mg/kg. Iprodione is waarschijnlijk kankerverwekkend.
Deze MRLs voorbeelden wekken de indruk dat het niet zozeer preventieve normen zijn om de gezondheid van de meest kwetsbare groepen - kinderen en zwangere vrouwen (ongeboren kind) - te beschermen. Het lijkt er meer op dat de normen aangepast zijn aan de praktijk in de agrarische sector.
Het is tijd, dat bij de vastlegging van de MRLs in de eerste plaats de (mogelijk) nadelige gevolgen voor de gezondheid de allerhoogste prioriteit hebben. Zelfs elke vastgelegde MRL voor pesticiden die kankerverwekkend zijn of een hormoon verstorende werking hebben, kan vooral voor kwetsbare groepen nog te hoog zijn.
Wij mogen dus niet alleen naar fipronil in eieren kijken!
